Odkwaszanie książek

Do odkwaszania książek (druków zwartych) w Polsce, w ramach WPR "Kwaśny papier" została wybrana
technologia Bookkeeper, której dostawcą jest amerykańska firma Preservation Technologies LP.
Czynnikiem odkwaszającym w metodzie Bookkeeper jest drobnokrystaliczny tlenek magnezu,
a jego nośnikiem organiczna ciecz o nazwie perfluoroheptan, obojętna w stosunku do atramentów,
farb i barwników. Odkwaszanie odbywa się w komorach pionowych i poziomych, w których książki,
zanurzone w odkwaszającej cieczy podlegają delikatnym ruchom, co umożliwia dobre przenikanie tlenku
magnezu w strukturę papieru. W komorach pionowych przeprowadza się odkwaszanie książek
o typowych rozmiarach, a w komorach poziomych odkwaszanie obiektów dużych np. roczników czasopism,
lub bardzo ciężkich, a także archiwaliów. Istotnym uzupełnieniem systemu jest zestaw do ręcznego
odkwaszania kart szczególnie osłabionych. Należy podkreślić, że technologia Bookkeeper jest bezpieczna
dla środowiska i obejmuje pełną regenerację perfluoroheptanu.

Pierwsza w Polsce instalacja została uruchomiona w grudniu 2005 roku w Bibiotece Jagiellońskiej
w Krakowie (Klinika Papieru). W jej skład wchodzi komora pionowa (trójpoziomowa) i komora pozioma
oraz szereg innych urządzeń i aparatów, niezbędnych do przeprowadzenia procesu i sprawnego
nim sterowania. Roczna wydajność instalacji wynosi około 35 ton materiałów bibliotecznych.

Testowanie drugiej instalacja Bookkeeper trwa w Bibliotece Narodowej od kwietnia 2007 roku.
Instalacja warszawska, obok komory poziomej i zestawu do ręcznego odkwaszania, jest wyposażona
w sześć dwupoziomowych komór pionowych. Oczekiwana wydajność instalacji warszawskiej
wynosi 50 ton materiałów bibliotecznych na rok.

Zakupienie instalacji do odkwaszania książek w dwu polskich bibliotekach jest znaczącym sukcesem
WPR "Kwaśny papier", gdyż firmy dysponujące prawami patentowymi do technologii masowego odkwaszania
preferują wykonywanie usług. Kontrakty podpisane przez Bibliotekę Jagiellońską i Bibliotekę Narodową
są precedensem w skali światowej, są to bowiem jedyne w świecie instalacje do odkwaszania książek sprzedane bibliotekom lub archiwom.
Metodą Bookkeeper odkwaszane są także zbiory w Bibliotece Kongresu USA, a instalacje takie pracują
ponadto w Holandii i w Kanadzie. Planowane jest również uruchomienie odkwaszania druków metodą
Bookkeeper w Hiszpanii oraz w Japonii.

Uruchamiając odkwaszanie metodą Bookkeeper w dwu bibliotekach Polska dołączyła do wiodących
ośrodków masowego odkwaszania książek w świecie.

Odkwaszanie arkuszy

Do odkwaszania dokumentów arkuszowych w Polsce zostało wybrane urządzenie C 900,
którego producentem jest niemiecka firma Neschen. Odkwaszenie przeprowadza się w środowisku
wodnym przy użyciu wodorowęglan magnezu (metoda buckeburska). Płyn odkwaszający zawiera
także pochodną celulozy, która zapewnia pewne wzmocnienie papieru oraz dodatek substancji
trwalających barwniki, które umożliwiają odkwaszanie dokumentów zawierających zapiski atramentowe,
pieczęcie anilinowe i inne. Prowadzenie procesu w środowisku wodnym powoduje pewne odkształcenie
arkuszy. Po zabiegu pożądane jest więc ich prasowanie.

Pierwsze w Polsce urządzenie C 900 zostało oddane do użytku w Bibliotece Jagiellońskiej w 2003 roku.

W Bibliotece Narodowej urządzenie C 900 pracuje od 2005 roku. Wraz z urządzeniem C 900 w BN uruchomiono także linię do odkwaszania ręcznego wraz z możliwością wykonywania drobnych napraw odkwaszanych arkuszy.
Organizacją i wykonywaniem odkwaszania, zarówno arkuszy jak i książek zajmuje się w Bibliotece Narodowej Zakład Konserwacji Masowej.

W archiwach państwowych pierwsze urządzenie C 900 uruchomiono w Archiwum Akt Nowych
w Warszawie w pażdzierniku 2006 r. Następne w 2007 roku, w czerwcu w Archiwum Państwowym
w Gdańsku (Oddział w Gdyni) i wkrótce w sierpniu, w Archiwum Państwowym w Katowicach.
Wkrótce zostanie oddane do użytku czwarty w archiwach aparat C 900, w Centralnym Laboratorium Konserwacji Archiwaliów, Pracownia w Milanówku.