Ukazał się Katalog poloników w Biblioteca dell’Accademia Nazionale dei Lincei e Corsiniana - Aktualności - Biblioteka Narodowa

EN

Ukazał się Katalog poloników w Biblioteca dell’Accademia Nazionale dei Lincei e Corsiniana

Szósty tom serii Polonika XVI–XVIII wieku w bibliotekach rzymskich, opracowany przez Krzysztofa Solińskiego, prezentuje zbiory poloników, silesiaków i parapoloników znajdujące się w zasobach biblioteki włoskiej akademii nauk (Biblioteca dell’Accademia Nazionale dei Lincei) oraz w, połączonej z nią w 1884 roku, bibliotece rzymskiego rodu Corsinich (Biblioteca Corsiniana).

Akademia Rysiów (Ostrowidzów) – pierwsze nowożytne towarzystwo naukowe – powstała w Rzymie 17 sierpnia 1603 roku z inicjatywy księcia Federica Cesiego, reprezentującego najznamienitsze rody rzymskie. Zdecydowano, że symbolem nowo powołanej instytucji będzie ryś (wł. lince) – zwierzę, które zgodnie z antycznymi przekonaniami odznacza się wyjątkowo przenikliwym wzrokiem. Wśród członków towarzystwa, propagującego przyrodoznawstwo eksperymentalne, wymienia się włoskiego przyrodnika Giambattistę della Portę, Galileusza oraz kardynała Francesco Barberiniego.

W późniejszych czasach wielokrotnie podejmowano próbę reaktywacji tej instytucji; m.in. w latach 1801–1840, z inicjatywy trzech uczonych: księcia i mecenasa Francesca Caetaniego, profesora Sapienzy Gioacchino Pessutiego  i ojca Feliciano Scarpelliniego, jako Accademia dei Nuovi Lincei. W 1847 roku Akademia Nowych Rysiów zyskała rangę papieskiej (Pontificia Accademia dei Nuovi Lincei). W 1883 roku książę Tomasso Corsini junior  przekazał w darze Państwu Włoskiemu, na użytek Akademii, Pałac Corsinich na Zatybrzu, a wraz z nim pinakotekę i bibliotekę rodową. Specjalną klauzulą zastrzegł jednak, że biblioteka ma pozostać dostępna publicznie, jak przekazał w swoim testamencie jej fundator, oraz zachować nazwę „Corsiniana”. Inwentarz biblioteki sporządzony przy akcie donacyjnym notował 39 082 woluminy.

Współcześnie książnica Akademii dzieli się na trzy główne sekcje: Sezione Corsiniana (obejmującej zbiory rodowe Corsinich, gromadzone od połowy XVII wieku), Sezione Accademica (stanowiącej zbiory tzw. Nowej Akademii gromadzone od 1846 roku) i Sezione Orientale (powstałej w XX wieku z darów orientalistów Leona Caetaniego i Michela Amariego). Przeważająca część prezentowanych w Katalogu starodruków pochodzi jednak ze zbiorów Corsinich. Zaczątkiem tej kolekcji był księgozbiór kardynała Neri Corsiniego seniora, który po śmierci tegoż dostał się w spadku jego bratankowi Wawrzyńcowi – późniejszemu papieżowi Klemensowi XII.

Związki Biblioteki Corsiniany z Polską widoczne są m.in. w miscellaneach z pierwszej połowy osiemnastego wieku. W zbiorach rodowych Corsinich zachowało się aż 49 druków (w 89 egzemplarzach) dotyczących wojny o sukcesję polską (1733–1735), z czego 11 zarejestrowano w Rzymie tylko w egzemplarzu Corsiniany (nie zawsze są to unikaty). Jak wykazały badania specjalistów z Biblioteki Narodowej przeprowadzone na zbiorach rzymskich bibliotek Casanatense i Vaticany, gros z nich rozprowadzał Józef Andrzej Załuski. Kontakty Corsinich z Rzecząpospolitą związane są właśnie z osobą biskupa kijowskiego i współtwórcy Biblioteki Publicznej Rzeczypospolitej, który w latach 1733–1736 był posłem króla Stanisława Leszczyńskiego na dworze papieża Klemensa XII. Można przypuszczać, że swoją namiętność do gromadzenia ksiąg Załuski rozwinął między innymi pod wpływem bratanka papieża – kardynała Neri Corsiniego juniora.

Katalog opisuje 748 pozycji bibliograficznych w 869 egzemplarzach i zawiera 367 wydań poloników, parapoloników i silesiaków nieodnotowanych przez Estreichera. Dominują druki w języku łacińskim (460 pozycji bibliograficznych) oraz włoskim (188 pozycji) i jedynie 3 pozycje w języku polskim. Z ośrodków wydawniczych najliczniej reprezentowane są Włochy – w samym Rzymie wydrukowano 110 pozycji, a 73 w Wenecji. Drukarstwo polskie najliczniej reprezentuje Kraków (21 pozycji) i Gdańsk (17 pozycji).

Poczesne miejsce w Katalogu zajmują zbiory listów. W tomie odnotowano do 170 tytułów (druków samodzielnych lub wydań zbiorowych) korespondencji. Najwięcej listów adresowanych jest do papieża Klemensa XII, Andrzeja Dudycza, Andrzeja Patrycego Nideckiego, Radziwiłłów, Andrzeja Zebrzydowskiego oraz Józefa Andrzeja Załuskiego. Korespondencję królów polskich zawiera 45 pozycji. Są to przede wszystkim listy pisane do Jana III Sobieskiego, Zygmunta I Starego, Zygmunta Augusta i Zygmunta III Wazy.

Interesujące ustalenia przyniosły badania proweniencyjne księgozbioru. Pośród dawnych właścicieli książek odnaleźć można kardynała Armanda Jeana Du Plessis Richelieu (1585–1642) – uważanego za pierwszego „premiera” Francji. Polskie proweniencje reprezentują m.in. Józef Andrzej Załuski, bożogrobcy z Przeworska i Kolegium jezuickie z Braniewa.

Zmianie uległ aparat pomocniczy do niniejszego tomu. Jednolity Indeks drukarzy i nakładców wg alfabetu miejsc druku (wydania) zastąpił dotychczasowe dwa osobne indeksy typograficzne. Novum w Katalogu jest także Indeks adresatów korespondencji, sporządzony ze względu na zgromadzenie znacznie większego niż we wcześniejszych tomach materiału epistolograficznego.

Rejestracja poloników, dokonana przez pracowników Zakład Starych Druków BN, odbyła się w ramach projektu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego: Dziedzictwo kulturowe – priorytet 4 – Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą. Katalogowanie i inna pomoc biblioteczna instytucjom polonijnym, na podstawie umowy Biblioteki Narodowej z Fundacją Rzymską im. Margrabiny J. Z. Umiastowskiej i Papieskim Instytutem Studiów Kościelnych w Rzymie.

UDOSTĘPNIJ:

Aktualności

Hiszpańskojęzyczny żywot Stanisława Kostki z 1678 roku w darze dla Biblioteki Narodowej

czytaj więcej o Hiszpańskojęzyczny żywot Stanisława Kostki z 1678 roku w darze dla Biblioteki Narodowej