Przyjaźnie ponad imperiami
Lucien był świadkiem kolonializmu w Azji w czasie, gdy niewielu miało odwagę mówić o jego realiach. Na początku lat 30. ubiegłego wieku dokumentował nie tylko rozwój infrastruktury w Indochinach, ale też towarzyszące temu zniewolenie ludzi. Cztery dekady później, gdy dekolonizacja ogarnęła świat, zmagania Wietnamu stały się symbolem walki pokolenia o samostanowienie.
Przesłanie, które Lucien wysłał w 1972 roku poprzez pismo „Informado el Vjetnamio”, stanowiło wyraz solidarności, lecz jego głębszym celem była próba ponownego nawiązania kontaktu z tymi, których spotkał podczas podróży. Reakcje na jego prasowy apel ujawniają, jak silny był wpływ tych spotkań. Tookiti Itabashi (1900–?) z Japonii wciąż pamiętał wrześniowe wieczory 1930 roku, gdy przyjął Luciena pod swój dach, wspominał jak razem wychodzili na ulice Gifu, zatrzymując przechodniów, by opowiedzieć o sensie podróży dookoła świata. Eriko Sunardo (1926–2001) z Indonezji wspominał swojego ojca, którego Lucien poznał na Jawie, podkreślając, że esperanto przechodzi z pokolenia na pokolenie. Nguyễn Văn Kỉnh (1916–1981) z Wietnamu zwierzał się, że wizyta Luciena miała ogromny wpływ na jego zaangażowanie w esperanto.
W trakcie swojej podróży i w kolejnych dekadach życia Lucien był świadkiem pełnego cyklu historii: od epoki starego kolonializmu do nowoczesnej ery dekolonizacji. Zarówno jemu, jak i jego korespondentom chodziło o utrzymanie przyjaźni wbrew podziałom między kolonizowanymi a kolonizatorami. Wiadomości o przyjaźni, które otrzymywał, były dowodem na to, że esperantyści potrafią podtrzymywać ducha solidarności, a ich pragnieniem jest szerzenie go na całym świecie.
Friendships beyond Empires
Lucien bore witness to colonialism in Asia at a time when few voices dared speak out against its realities. In the early 1930s, he documented not only the advance of infrastructure across Indochina, but the subjugation of people that accompanied it. Four decades later, as decolonisation swept across the globe, Vietnam's struggle had become emblematic of a generation's fight for self-determination.
The message Lucien sent in 1972 through the journal Informado el Vjetnamio was one of solidarity, but his deeper aim was to reconnect with those he had met during his journey. The responses reveal the lasting impact of those encounters. From Japan, Tookiti Itabasi (1900-?) still remembers those September nights in 1930 when he gave Lucien shelter, and recalls how they took to the streets of Gifu together, stopping passers-by to explain the meaning of this voyage around the world. From Indonesia, Eriko Sunardo (1926–2001) writes of his father, whom Lucien had met in Java, noting how Esperanto passes from one generation to the next. From Vietnam, Nguyễn Văn Kỉnh (1916–1981) confides that Lucien's visit profoundly shaped his own commitment to Esperanto.
Throughout his journey and in the decades that followed, Lucien witnessed a complete historical cycle: from the era of old colonialism through to the modern age of decolonization. For him and his correspondents, it was about maintaining friendship across the divide that separated colonized and colonizer. The messages of friendship he received showed that Esperantists could uphold the spirit of solidarity they sought to spread across the world.