Wplecione w polskie społeczeństwo
W bogatym krajobrazie kulturowym II Rzeczypospolitej esperanto nie było odległym ideałem zarezerwowanym tylko dla międzynarodowców – rozwijało się w codziennej kulturze, sztuce, literaturze, podróżach, religii i życiu obywatelskim. Od biografii narodowych postaci – od Chopina po Piłsudskiego – przez lokalne przewodniki turystyczne dla zagranicznych gości, od katolickich broszur w esperanto po przekłady polskich klasyków – do nowego języka, ruch esperantystów dowodził, że stał się integralną częścią tkanki kulturowej kraju.
Zofia Batycka, Miss Polonia 1930, wysłała pocztówkę z Międzynarodowego Kongresu Esperanto w Paryżu w 1932 roku z tekstem: „Uczcie się esperanta – esperanto przynosi pokój i zbliża narody / Learn Esperanto, Esperanto brings peace and brings nations closer together”. Kultura esperancka znalazła swoje miejsce nawet w światowym kinie: film Tysiąc oczu doktora Mabuse Fritza Langa oparto na powieści śląskiego pisarza Jana Fethkego (1903–1980), pierwotnie napisanej w esperanto.
Kultura i wspólnota splatały się ze sobą. Ruch esperantystów w Polsce miał dwoisty charakter – głęboko lokalny, zakorzeniony w tradycjach i instytucjach, a zarazem konsekwentnie kosmopolityczny w swojej transnarodowej wizji. W międzywojennej Polsce esperanto nie było ani ukryte, ani marginalne, lecz stanowiło integralną część życia społecznego i kulturalnego.
Woven into the Polish Society
In the vibrant tapestry of the Second Republic of Poland, Esperanto was not a distant ideal only for internationalists – it flourished in everyday culture, art, literature, travel, religion, and civic life. From biographies of national figures – from Chopin to Piłsudski – to local guidebooks designed for foreign visitors, from Catholic Esperanto pamphlets to translations of Polish literary classics into the new language, the movement proved itself to be part of the country’s cultural landscape.
Zofia Batycka, Miss Polonia 1930, sent a postcard from the Universal Esperanto Congress held in Paris in 1932: "Uczcie się Esperanta – Esperanto przynosi pokój i zbliża narody / Learn Esperanto, Esperanto brings peace and brings nations closer together". Esperanto culture even found its way into world cinema: Fritz Lang’s The Thousand Eyes of Dr. Mabuse was adapted from a novel by the Silesian writer Jan Fethke (1903–1980), originally written in Esperanto.
Culture and community intertwined. The movement’s roots in Polish society reflect a dual character – deeply local, in recognisable Polish tradition and institutions, yet resolutely cosmopolitan in its transnational outlook. In interwar Poland, Esperanto was neither hidden nor marginal, but woven into the fabric of social and cultural life.