Kolekcje historyczne - Biblioteka Narodowa

EN

Kolekcje historyczne

Na zbiory ikonograficzne Biblioteki Narodowej składają się rysunki polskie i obce z XVI-XXI wieku, grafika polska i obca z XVI-XXI wieku, ekslibrisy polskie i obce z XVI-XXI wieku, fotografie, albumy z XVI-XXI wieku, współczesne wydawnictwa eksperymentalne, karty pocztowe, reprodukcje, varia. Zbiory ikonograficzne liczą obecnie, łącznie z dubletami, ponad 400 tysięcy obiektów. Najcenniejsze obiekty wchodzą w skład kolekcji wilanowskiej i kolekcji Krasińskich. Poza nimi BN przechowuje zbiory z historycznych kolekcji Czetwertyńskich, Schaffgotschów i innych.

  • Kolekcja Czetwertyńskich: albumy – 2 pozycje, rysunki – 100; grafika – ok. 2000
  • Kolekcja Tarnowskich z Dzikowa: albumy – 7 pozycji
  • Kolekcja Potockich z Krzeszowic: albumy – 53 pozycje
  • Kolekcja Zamoyskich z Podzamcza: albumy – 10 pozycji, rysunki – 97 (sztambuch)
  • Biblioteka Ordynacji Zamoyskich: albumy – 3 pozycje, grafika – około 2000.
  • Kolekcja wilanowska: albumy – 371 pozycji, rysunki – 2107, grafika – ok. 15 000
  • Kolekcja Schaffgotschów: albumy – 190 pozycji, rysunki – ok. 800, grafika – ok. 7000, fotografie – ok. 130
  • Kolekcja Krasińskich: albumy – 261 pozycji, rysunki – ok. 100, grafika – ponad 3000.

Łącznie kolekcje historyczne liczą: 903 albumy, ok. 3500 rysunków, blisko 27 000 grafik i prawie 130 fotografii z kolekcji historycznych.

Kolekcja wilanowska zgromadzona została przez Stanisława Kostkę Potockiego, ministra Komisji Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, znawcę sztuki i mecenasa. Po jego śmierci uzupełniana była przez żonę Aleksandrę z Lubomirskich i syna Aleksandra, a następnie przez wnuka Augusta, ożenionego z Aleksandrą z Potockich, która zapisała kolekcję siostrzeńcowi Ksaweremu Branickiemu. Dużą grupę stanowią tu rysunki i plany architektoniczne Francesco Bartolomeo Rastrellego (1700–1771) odnoszące się do pałaców w Peterhofie, Carskim Siole, Pałacu Zimowego i Smolnego w Petersburgu. Na uwagę zasługują projekty dekoracji pałacu w Natolinie Vincenzo Brenny (1745–1820), plany Biblioteki Załuskich i Operalni Saskiej Szymona Bogumiła Zuga (1733–1807), prace Jana Piotra Norblina (1745–1830), a także Zygmunta Vogla (1764–1826), widoki Olesina. Spośród artystów obcych wymienić należy Abrahama Blotelinga (1640–1690), Gerarda Edelincka (1640–1707), Jacoba Jordaensa (1593–1678) oraz Samuela Williama Reynoldsa starszego (1773–1835) i Samuela Williama Reynoldsa młodszego (1794–1872). Kolekcja daje przegląd grafiki europejskiej od XVI do XIX wieku. Zachowała do dziś swój specyficzny układ i zabytkową formę zewnętrzną. Ryciny naklejone są na podkładki z ozdobnie tłoczonego kartonu, ujęte ramkami z barwnych papierów i zgrupowane po kilka według tematów lub autorów w tzw. albumach sztucznych.

Kolekcja Krasińskich składa się z rycin i rysunków, obok galerii obrazów i militariów, gromadził je Wincenty Krasiński (1782–1858), założyciel Biblioteki Ordynacji Krasińskich. Po jego śmierci Ludwik Józef Adam doprowadził do połączenia biblioteki Krasińskich ze zbiorami Konstantego Świdzińskiego (1793–1855), zawierały one wtedy ponad 12 000 rycin. Fragment zachowanej kolekcji obejmuje dziś ponad 3000 grafik i ok. 100 rysunków. Wśród prac artystów obcych cenne są prace Jacquesa Callota (1592–1635) i jego kopistów – ponad 400 akwafort, ryciny Stefano della Belli (1610–1664), Pietro Fontany (1762–1837), Daniela Chodowieckiego (1726–1857), Karola Grölla (1770–1857), Wilhelma Hondiusa (1597–1658), Jana Piotra Norblina (1745–1830), Kajetana Wincentego Kielisińskiego (1808–1849), Oleszczyńskich: Antoniego (1794–1879), Seweryna (1801–1876) i Władysława (1807–1866). Z kolekcji Świdzińskiego zachowały się litografie i miedzioryty Jana Kazimierza Wilczyńskiego w cyklach: Album de Vilna i Album Kijowskie.

Kolekcja Czetwertyńskich została zapoczątkowana przez Florentyna Boguszewskiego (1788–1848) sekretarza Wydziału Artylerii i Inżynierii Królestwa Polskiego. Zakupiona następnie przez Seweryna Uruskiego (1814–1890), przeszła do rodziny Czetwertyńskich przez małżeństwo Marii Wandy, córki Uruskiego, z Włodzimierzem Czetwertyńskim. Początkowo znajdowała się w Milanowie na Podlasiu, a następnie przewieziono ją do pałacu Uruskich przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Po kapitulacji stolicy w 1939 roku księgozbiór przeniesiono do Biblioteki Narodowej. Obecnie kolekcja liczy ok. 2000 rycin i 100 rysunków.

W 1949 roku Biblioteka Narodowa przejęła historyczną kolekcję Schaffgotschów, hrabiowskiej rodziny (linia dolnośląska, majorat cieplicki) zasiedziałej na Śląsku od średniowiecza do 1945 roku. Kolekcja Schaffgotschów z Cieplic, należąca pierwotnie do biblioteki założonej w 1709 roku przez Jana Antoniego Schaffgotscha, dokumentuje nie tylko mecenat artystyczny rodziny na terenie Kotliny Jeleniogórskiej, ale także ożywione kontakty ze środowiskiem artystycznym polskim i obcym. W kolekcji liczącej kilka tysięcy rycin i kilkaset rysunków przeważają dzieła niemieckie XVI-XVIII wieku. Są to najczęściej przerysy szkiców architektonicznych dotyczących Śląska i majątków Schaffgotschów.