Zbiory muzyczne - Biblioteka Narodowa

Na koniec 2020 roku zbiory muzyczne BN liczyły 135 296 jednostek, a zinwentaryzowanych zostało 7375 rękopisów i 418 woluminów starych druków muzycznych.

Gromadzeniem, opracowaniem, przechowywaniem i udostępnianiem zbiorów muzycznych w Bibliotece Narodowej zajmuje się Zakład Zbiorów Muzycznych.

Najstarsze muzykalia – iluminowane liturgiki, śpiewniki cyrylickie XV-XVII wieku, dawne libretta, a od 2012 roku także spuścizny kompozytorskie są przechowywane w Zakładzie Rękopisów Biblioteki Narodowej. Kancjonały, dzieła dotyczące dawnych teorii muzycznych oraz tekstów z nutami, kompozycje wydane do 1800 roku, wchodzą w skład zasobu Zakładu Starych Druków. Poza księgozbiorem podręcznym Zakładu Zbiorów Muzycznych – grupującym specjalistyczną literaturę muzyczną i muzykologiczną – książki o tematyce muzycznej oraz czasopisma muzyczne włączane są do zbiorów głównych Biblioteki Narodowej. Programy, afisze, katalogi wystaw czytelnik znajdzie w zbiorze dokumentów życia społecznego, obiekty ikonograficzne związane z muzyką – w zbiorach ikonograficznych, zmikrofilmowane muzykalia (szczególnie chronionych dokumentów muzycznych ze zbiorów własnych oraz innych bibliotek i archiwów) – w zasobach mikrofilmowych, nagrania – w Zakładzie Zbiorów Dźwiękowych i Audiowizualnych. Podstawą gromadzenia nut drukowanych opublikowanych w Polsce jest egzemplarz obowiązkowy a pozostałych wydawnictw, zakupy antykwaryczne i od osób prywatnych, wymiana z bibliotekami krajowymi i zagranicznymi oraz dary.

Rękopisy muzyczne

Spośród rękopisów muzycznych zgromadzonych w Bibliotece Narodowej do najcenniejszych należą:

• kolekcja 21 autografów i kopii edycyjnych Fryderyka Chopina zawierająca 49 utworów. 20. z nich zostało zakupionych w 1937 roku przez rząd polski od wydawnictwa Breitkopf & Härtel z Lipska, wśród nich partytura Koncertu fortepianowego f-moll op. 21, a w 1942 roku do zbiorów ówczesnej Staatsbibliothek Warschau trafił autograf 24 Preludiów op. 28, w czasie wojny przekazany na wystawę chopinowską w Krakowie, szczęśliwie odnaleziony w 1947 roku na Dolnym Śląsku powrócił do zbiorów Biblioteki Narodowej
• rękopisy dawne, m.in. karta z zapisem notacji tabulaturowej z ok. 1430 roku z Wrocławia; najstarszy zapis organowy przed 1528 rokiem wykonany na desce wyjętej z oprawy XVI-wiecznego graduału augustiańskiego; tabulatury organowe i lutniowe z XVII wieku, zbiory motetów łacińskich i pieśni niemieckich z początku XVII wieku, odpisy kompozycji z przełomu XVIII i XIX wieku pochodzące ze zbioru Schaffgotschów z Cieplic i in.
• zbiór autografów oper oraz utworów kameralnych religijnych i świeckich Józefa Elsnera, należących w XIX wieku do Biblioteki Muzycznej Teatrów Miasta Warszawy
• autografy kompozytorów polskich XIX i XX wieku, m.in. Stanisława Moniuszki, Juliusza Zarębskiego, Władysława Żeleńskiego, Karola Szymanowskiego, Kazimierza Sikorskiego, Kazimierza Wiłkomirskiego, Zygmunta Mycielskiego, Stefana Kisielewskiego, Piotra Perkowskiego, Romana Palestra, Witolda Lutosławskiego
• spuścizny kompozytorskie przełomu XIX i XX wieku i epoki współczesnej, m.in.: Witolda Friemanna, Feliksa Rybickiego, Aleksandra Wielhorskiego, Bolesława Szabelskiego, Grażyny Bacewicz, Kazimierza Serockiego, Wojciecha Łukaszewskiego, Tadeusza Paciorkiewicza
• zbiór rękopisów z ilustracjami muzycznymi do sztuk teatralnych z okresu 1913–1956, przekazany w darze przez Teatr Polski w Warszawie w 1979 roku z autografami Henryka Opieńskiego, Ludomira Różyckiego, Ludomira Michała Rogowskiego, Leona Schillera, Jana Maklakiewicza, Tadeusza Szeligowskiego
• autografy kompozytorów przełomu XX i XXI wieku: Krzysztofa Pendereckiego, Norberta Mateusza Kuźnika, Bernadetty Matuszczak, Marty Ptaszyńskiej, Romualda Twardowskiego, Pawła Łukaszewskiego, Zbigniewa Popielskiego, Andrzeja Cwojdzińskiego
• spuścizna po wybitnym dyrygencie, Witoldzie Rowickim, dyrektorze Filharmonii Narodowej.

Starodruki muzyczne

Do najstarszych druków muzycznych w zbiorach Biblioteki Narodowej należą: 

• głównie utwory kompozytorów obcych w wydaniach włoskich i niemieckich z XVI-XVIII wieku, wśród nich nieliczne polonika m.in.: V. Hausmanna Venusgarten ... Polnische Tänze. Norymberga 1602, Feliksa Janiewicza Six Trios pour deux violons et basse. Paryż ok. 1790, pierwsze wydanie Two polonaises and a Waltz, composed for the Patriotic Army of Poland. Londyn ok. 1794. Domniemanym kompozytorem tych utworów był Tadeusz Kościuszko.
• Cenną grupę proweniencyjną wśród starych druków XVI i XVII wieku stanowią klocki (126 woluminów) pochodzące z dawnej biblioteki legnickiej księcia Rudolfa Bibliotheca Rudolphina. Są to księgi głosowe, w większości dekomplety, zawierające sto kilkadziesiąt utworów takich kompozytorów jak Johannes Christoph Demantius, Hans Leo Hassler, Valentin Haussmann, Orlando di Lasso, Luca Marenzio, Giovanni Pierluigi da Palestrina i in.; niektóre z nich uzupełniają dekomplety zachowane w Bibliotece Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Legnicy, Bibliotece Uniwersyteckiej KUL w Lublinie i Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu.

Druki muzyczne XIX-XXI wieku

Zbiór, największy w Polsce, obejmuje:

• druki muzyczne warszawskich wydawców 1. poł. XIX wieku odbijane techniką miedziorytniczą i litograficzną, Józefa Elsnera, Franciszka i Ignacego Klukowskich, Andrzeja Brzeziny, Gustawa Sennewalda i in.
• okolicznościowe druki z utworami fortepianowymi z okresu powstania listopadowego z ręcznie kolorowanymi litografiami wydawane anonimowo
• pierwsze wydania utworów Fryderyka Chopina, Michała Kleofasa Ogińskiego, Ignacego Feliksa Dobrzyńskiego, Marii Szymanowskiej
• pierwsze wydania wileńskie i warszawskie utworów Stanisława Moniuszki
• śpiewniki pieśni religijnych i świeckich oraz zbiory tańców
• dodatki nutowe do czasopism np. Echa Muzycznego i Teatralnego, Wędrowca
• piosenki kabaretowe z lat 1925–1939
• druki okupacyjne polskie i polonika, głównie angielskie i amerykańskie z lat 1939–1945
• produkcję wydawniczą polskich wydawnictw muzycznych z lat 1918–1939
• druki okupacyjne
• produkcję wydawniczą polskich wydawnictw muzycznych od 1944 do chwili obecnej
• druki muzyczne kompozytorów klasyki światowej
• dzieła wszystkie wybranych kompozytorów we współczesnych opracowaniach źródłowych.