Rozmyślanie przemyskie czyli bujne życie apokryfów
Ktoś, kto zna barwny świat apokryfów łatwo dostrzeże, że Rozmyślanie przemyskie zasadniczo różnią się od klasycznych starożytnych apokryfów. O wyjątkowości tego dzieła, znajdującego się w skarbcu Biblioteki Narodowej, możemy przeczytać w dwóch esejach w szóstym rozdziale książki Pierwsze/Najstarsze.
Izabela Winiarska-Górska przypomina słowa wybitnego badacza literatury staropolskiej Aleksandra Brücknera, który zauważył kiedyś, że autor Rozmyślania przemyskiego zawarł w nim wszystko, co średniowieczny świat katolicki wiedział i pragnął wiedzieć o Chrystusie i jego matce. I dodaje, że tę opinię sprzed bez mała wieku potwierdzają również współczesne badania nad zabytkiem, sporządzonym u progu XVI stulecia, a będącym odpisem starszego utworu. Oceniając wartość Rozmyślania zwraca uwagę, że jest ono arcyciekawym przykładem polskiej prozy późnego średniowiecza. Także dowodem niemałej erudycji i literackich umiejętności autora, pozwalających zebrać historie z rozmaitych źródeł w jeden spójny wykład. Julian Krzyżanowski pisze o nim jako o „romansie duchownym przetykanym modlitwami”.
Ksiądz profesor Marek Starowieyski, zestawiając w swym eseju Rozmyślanie przemyskie z apokryfami Nowego Testamentu, prezentuje na kilku przykładach jak twórca Rozmyślania korzystał z bogatej tradycji apokryfów. Objaśnia także jak i dlaczego je zmieniał, co uzupełniał, a co pomijał. Krótko mówiąc, ukazuje bujne życie apokryfów w epoce średniowiecza.
Apokryfy nie były pisane dla fabularnej uciechy, choć bardzo wiele z opowiedzianych w nich historii wydaje się dziś mało poważna. Należy jednak pamiętać, że obecne w nich atrakcyjne elementy chrześcijańskiej cudowności udatnie prowadziły do wykładu moralizującego czy do popularyzowania pożądanych postaw.
Zachęcamy do lektury esejów na blogu biblioteki cyfrowej POLONA:
- Przemyskie rozmyślanie o żywocie Jezusa i Maryi (Izabela Winiarska-Górska)
- Rozmyślanie przemyskie na tle apokryfów Nowego Testamentu (Marek Starowieyski)
Eseje zostały opublikowane w książce Pierwsze/Najstarsze w zbiorach Biblioteki Narodowej, do nabycia w księgarni internetowej Biblioteki Narodowej.