Dziewięćdziesiąta rocznica urodzin Jarosława Marka Rymkiewicza

Jarosław Marek Rymkiewicz, jeden z najwybitniejszych polskich poetów i eseistów przełomu XX wieku, urodził się dziewięćdziesiąt lat temu, 13 lipca 1935 roku w Warszawie. Zmarł 3 lutego 2022 roku w Milanówku.
Jako pisarz grał na niemal wszystkich instrumentach literackich. Gdy debiutował w roku 1957, to równocześnie jako poeta i dramaturg: zbiorem wierszy Konwencje i dramatem Eurydyka, czyli każdy umiera tak, jak mu wygodniej. A przecież uprawiał także prozę beletrystyczną, czego wyrazem opowieści Rozmowy polskie latem roku 1983 i Umschlagplatz, ogłaszał manifesty poetyckie, które czytelnik znajdzie w książce Czym jest klasycyzm, parał się także sztuką translacji; wszak zawdzięczamy mu przekłady dramatów Pedra Calderóna de la Barki (Życie jest snem, Księżniczka na opak wywrócona) i Federika Garcìi Lorki (Yerma, Dom Bernarda Alby), a także wierszy Thomasa S. Eliota oraz Wallace’a Stevensa. Jego tłumaczenia utworów poetyckich Osipa Mandelsztama uchodzą wręcz za kongenialne.
Lwią część jego dorobku stanowią książki literaturoznawcze. Na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku ogłosił dwie prace, będące wyrazem nowego, odkrywczego stylu pisania o klasykach polskiej literatury: Aleksander Fredro jest w złym humorze oraz Juliusz Słowacki pyta o godzinę. Wielkim wydarzeniem była publikacja każdej jego książki o Adamie Mickiewiczu, poczynając od tomów Żmut i Baket z lat 1987 i 1989, przez Kilka szczegółów, Do Snowia i dalej, kończąc na Głowie owiniętej koszulą oraz Adam Mickiewicz odjeżdża na żółtym rowerze z lat 2012 i 2018. Prace te współtworzą autorski cykl zatytułowany Jak bajeczne żurawie. A przecież jest Rymkiewicz także współautorem dzieła Mickiewicz. Encyklopedia oraz autorem książek Słowacki. Encyklopedia oraz Leśmian. Encyklopedia. Uprawnionym wydaje się określenie go również mianem encyklopedysty.
Interesował się nie tylko literaturą, bo przecież także historią oraz polityką. Jego książki eseistyczne Wieszanie oraz Kinderszenen budziły kontrowersje i wywołały ogólnopolską dyskusję. Podobnie było z książkami o księciu Konstantym (Wielki Książę z dodaniem rozważań o istocie i przymiotach ducha polskiego), o Tadeuszu Reytanie i Samuelu Zborowskim. A przecież jego eseistyka to ponadto rzecz zatytułowana Myśli różne o ogrodach, a na dodatek praca Przez zwierciadło.
Jego ojcem był Władysław Rymkiewicz, autor poczytnych powieści historycznych. Po upadku powstania warszawskiego rodzina przeniosła się do Łodzi. Tutaj Jarosław Marek studiował polonistykę, a następnie podjął pracę naukową na Uniwersytecie Łódzkim. Ponadto pełnił funkcję kierownika literackiego Teatru Ziemi Łódzkiej oraz Teatru Nowego. W roku 1965 przeprowadził się na powrót do Warszawy, gdzie zatrudnił się w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Podjął współpracę z takimi czasopismami, jak m.in. „Twórczość”. Doktoryzował się i habilitował. W 1976 roku sygnował Memoriał 101, wskutek czego został objęty zapisem cenzorskim i był szykanowany. W roku 1985 zwolniono go dyscyplinarnie z PAN-u, jednak w 1989 przywrócono do pracy, a rok później powołano w skład Rady Naukowej IBL PAN. W roku 1994 otrzymał tytuł profesora.
Pracę naukową łączył z edytorską. Był wydawcą utworów Fredry, Mickiewicza i Słowackiego. Przez wiele lat uprawiał twórczość dramaturgiczną. Pisał dramaty i komedie. Do najważniejszych należą: Odys w Berdyczowie, Król w szafie, Król Mięsopust, Dwór nad Narwią. Wielką sławę zdobył jako poeta, autor tomu Thema Regium z 1976 roku oraz ogłoszonego poza państwowym debitem w 1983 zbioru Ulica Mandelsztama i inne wiersze. Każdy jego kolejny tom był żywo omawiany przez krytykę literacką: czy to Moje dzieło pośmiertne, czy to Znak niejasny, baśń półżywa, czy to Zachód słońca w Milanówku, za który otrzymał Nagrodę Nike. W XXI wieku ogłosił tomiki Do widzenia gawrony i Pastuszek Chełmońskiego, a także dwa zbiory oktostychów: Koniec lata w zdziczałym ogrodzie oraz Metempsychoza. W tym ostatnim tomie napisał: „Nie wiadomo czy zmarli żyją tam na dole / Czy kręcą się tu z nami na kosmicznym kole”.
Jako poeta był artystą i równocześnie rzemieślnikiem. Konsekwentnie posługiwał się w poezji regularnym rytmem i rymem, a także średniówką. Ryszard Przybylski w książce To jest klasycyzm zaliczył go – obok Julii Hartwig, Zbigniewa Herberta i Artura Międzyrzeckiego – do najwybitniejszych przedstawicieli nowoczesnego klasycyzmu.
Jarosław Marek Rymkiewicz był poetą wielokrotnie nagradzanym za twórczość literacką i pracę naukową. Na liście nagród, jakimi pisarza uhonorowano znajdują się nagrody: Fundacji im. Kościelskich, im. Stanisława Vincenza, im. Zygmunta Hertza, ZAiKS-u, Fundacji Alfreda Jurzykowskiego, Polskiego PEN Clubu, miesięcznika „Odra”, m.st. Warszawy, im. Juliana Tuwima oraz Nagroda Mediów Publicznych.