Biblioteki szkolne w gimnazjach rządowych Kraju Nadwiślańskiego, 1869–1905, cz. 2: profil ideowy zbiorów i ich recepcja
Zapraszamy na Otwarte Seminarium Biblioteki Narodowej. We wtorek 20 maja 2025
roku, o godzinie 14:00 dr Maria M. Przeciszewska wygłosi referat Biblioteki szkolne w gimnazjach rządowych Kraju Nadwiślańskiego, 1869–1905, cz. 2: profil ideowy zbiorów i ich recepcja
Wystąpienie stanowi drugą część rozważań na temat losów bibliotek szkolnych w gimnazjach rządowych Królestwa Polskiego w latach 1867–1905.
W pierwszej części omówiłam ich genezę, cele oraz najważniejsze wyzwania organizacyjne jakie napotykały władze szkolne w pierwszej dekadzie po wprowadzeniu reform oświaty min. Dymitra Tołstoja. Wyzwania te dotyczyły finansowania zbiorów, miejsca książek polskich w bibliotekach szkolnych oraz sposobu pozyskiwania nowszej literatury rosyjskiej. Tym razem postaram się scharakteryzować biblioteki szkolne w latach 1879–1905 uwzględniając: liczebność zbiorów, sposoby klasyfikacji książek oraz przegląd ich tematyki (na przykładzie wpisów inwentarzowych biblioteki gimnazjum rządowego w Lublinie).
W przeciwieństwie do guberni „rdzennej” Rosji, w Królestwie Polskim władze szkolne pozostawały konsekwentnie głuche na wszelkie postulaty miejscowych elit. Zamiast współpracy, szkolnictwo miało być oparte na twardych nakazach i zakazach. W odniesieniu do bibliotek gimnazjalnych wyrażało się to w tworzeniu spójnego pod względem przekazu ideowego księgozbioru mającego stanowić odzwierciedlenie zarówno rosyjskiej tożsamości narodowej, jak i interesów imperium; zakazie dostępu do książek polskich, a także próbie zastąpienia literatury przygodowej (kupowanej masowo w latach 70.), pozycjami popularno-naukowymi i rosyjską literaturą piękną.
Zachowana w dokumentacji gimnazjum lubelskiego Księga wypożyczeń, pozwoli ustalić, jaka była recepcja tych księgozbiorów. Dając wgląd w wybory lekturowe uczniów umożliwi zweryfikowanie skuteczności prób „zbliżenia” młodych Polaków do kultury rosyjskiej, ocenę ich faktycznego zainteresowania dziełami rosyjskich klasyków, a wreszcie ustosunkowanie się do (wyrażanego często w pamiętnikach i literaturze pięknej) poglądu o zdecydowanym oporze (jeśli nie czynnym, to przynajmniej biernym) większości uczniów wobec rosyjskich książek.
Otwarte Seminaria Biblioteki Narodowej – harmonogram i zapisy