170. rocznica urodzin Henryka Sienkiewicza
170 lat temu urodził się Henryk Sienkiewicz, jeden z najpopularniejszych i najpoczytniejszych pisarzy polskich, autor Quo Vadis, W pustyni i w puszczy, Krzyżaków i Trylogii, laureat nagrody Nobla z roku 1905. Zmarł – 15 listopada 1916 w Vevey w Szwajcarii, a zatem w tym roku obchodzić będziemy również setną rocznicę jego śmierci. Rok 2016 uchwałą Parlamentu RP jest Rokiem Sienkiewicza.
W roku 1858 zaczął uczyć się w gimnazjum w Warszawie, w 1866 podjął studnia na wydziale lekarskim Szkoły Głównej Warszawskiej, szybko jednak przeniósł się na wydział filologiczno-historyczny. W czasie studiów współpracował z „Tygodnikiem Ilustrowanym” i „Przeglądem Tygodniowym”. W 1872 wydał pierwsze książki: Na marne oraz Humoreski z teki Worszyłły. Wiele podróżował po świecie, czego literackim efektem są Listy z podróży do Ameryki i Listy z Afryki, a także Wspomnienie z Maripozy.
Był urodzonym nowelistą. Jego najświetniejsze opowiadania to: Janko Muzykant, Za chlebem, Latarnik, Bartek zwycięzca, Sachem. Największą sławę przyniosły mu powieści historyczne, pisane „ku pokrzepieniu serc”, zwłaszcza Ogniem i mieczem, Potop oraz Pan Wołodyjowski, ogłoszone w latach 1884–1888. Potem przyszły następne powieści, publikowane z niezrównaną regularnością: Bez dogmatu (1891), Rodzina Połanieckich (1894), Quo vadis (1896), Krzyżacy (1900), Na polu chwały (1906). Cztery lata przed śmiercią wydał W pustyni i w puszczy.
Za życia doczekał się pierwszej ekranizacji swojej prozy. W roku 1912 Quo vadis wyreżyserował we Włoszech Enrico Guazzoni. Do najsłynniejszych adaptacji filmowych należą te w reżyserii: Aleksandra Forda (Krzyżacy), Jerzego Hoffmana (wszystkie części Trylogii), Jana Rybkowskiego (Rodzina Połanieckich), Jerzego Kawalerowicza (Quo vadis), Władysława Ślesickiego (W pustyni i w puszczy). Każdej premierze towarzyszyło olbrzymie zainteresowanie społeczne.
Cieszył się za życia nie tylko sławą i popularnością, ale również uznaniem. W roku 1900 Uniwersytet Jagielloński przyznał mu doktorat honoris causa, w roku 1902 Lwów nadał mu honorowe obywatelstwo. 10 grudnia 1905 roku w Sztokholmie odebrał nagrodę Nobla „za wybitne osiągnięcia w dziedzinie epiki i rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie ducha narodu”. Nie sposób jednak nie wspomnieć, że jego pisarstwo było przedmiotem zgryźliwej krytyki ze strony Stanisława Brzozowskiego, a po latach Witolda Gombrowicza.
W roku 1914, po wybuchu wojny, wyjechał do Szwajcarii, gdzie dwa lata później zmarł i został pochowany. Jego prochy sprowadzono do Polski w 1924 i złożono w katedrze św. Jana Chrzciciela w Warszawie, obok sarkofagu prezydenta Gabriela Narutowicza.
Do najcenniejszych rękopisów Henryka Sienkiewicza, przechowywanych zbiorach Biblioteki Narodowej, należą: Krzyżacy i Quo vadis, a także Szkice węglem i Wspomnienie z Maripozy, ponadto rękopis przemówienia na odebranie nagrody Nobla. W BN znajdują się również rękopisy mniej znanych utworów, takich jak: Hajduczek, Kordecki czy Wyrok Zeusa, a nawet wierszy: Kwiatów i krzemieni oraz Sabałowej bajki. Do dokumentów wielkiej wagi należy również korespondencja pisarza, m.in. do Stefana Żeromskiego, Juliana Ochorowicza, Edwarda i Juliusza Leo czy Antoniego Osuchowskiego.